`De missie van Volandis is `Elke vakkracht in de Bouw & Infra gaat gezond met pensioen!`, opent Sandra Schouten, teamleider Marketing & Communicatie bij Volandis. `Wij zijn een non-profit organisatie, opgericht door cao-partijen Bouwend Nederland, AFNL, Vereniging van Waterbouwers, WoningBouwers NL, FNV Bouwen & Wonen en CNV Vakmensen. Onder duurzame inzetbaarheid verstaan we natuurlijk veilig en gezond werken, maar ook een belangrijke factor is werkplezier. Grote en kleine bouwbedrijven kunnen bij ons aankloppen, wij ondersteunen ze met advies en maken gebruik van tools zoals een DIA (duurzame inzetbaarheidsanalyse), PAGO (periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek) of adviesbladen.`
Integrale aanpak
In de sectoren Bouw & Infra en Afbouw spelen verschillende onderwerpen. Sandra: `Je kunt die allemaal los van elkaar bekijken en proberen te beïnvloeden. Maar om werknemers in staat te stellen om gezond en veilig te werken en zichzelf te ontwikkelen, is een integrale aanpak nodig.`
De onderwerpen waar Sandra Schouten op doelt, staan samengevat in het Bedrijfstakverslag 2021 dat Volandis onlangs publiceerde:
- Meer dan 50% van de medewerkers geeft aan dat zij op het werk te maken hebben met onveilige situaties. Toch denken medewerkers in de sector dat er geen extra veiligheidsmaatregelen nodig zijn om dit te voorkomen. Bronaanpak zou leidend moeten zijn, gedrag blijkt lastig te sturen.
- Blootstelling aan stof komt het meest voor. Medewerkers die aangeven vaak te maken hebben met blootstelling, melden grofweg twee keer zo vaak luchtwegklachten. Als zij ook nog eens roken, hebben ze grofweg drie keer zo vaak luchtwegklachten als rokende werknemers die nooit of soms aan gevaarlijke stoffen worden blootgesteld. Medewerkers in de bouw roken tot hun 25e jaar meer dan gemiddeld in ons land, daarna duidelijk minder.
- 40% van de medewerkers beweegt te weinig intensief. Twee derde van de medewerkers is te zwaar tot veel te zwaar. Het risico op chronische aandoeningen in de bouw door overgewicht en obesitas blijft hoog.
- Het verzuim blijft in de sector nagenoeg stabiel, corona heeft hier nauwelijks invloed op gehad. 5,6% van de bouwplaatsmedewerkers heeft een ongeval tijdens het werk gehad. Hiervan moest 70% verzuimen van het werk.
- Meer dan ongevallen is fysieke belasting een grote oorzaak van klachten en verzuim. Maar ook veel zitten is ongezond. Gezondheidsklachten over de jaren heen nemen voor de meeste leeftijdscategorieën af, behalve voor de ouderen.
- De werkdruk- en stressbeleving is met name onder Uitvoerend Technisch Administratief medewerkers hoog. Naarmate een werkgever het werk beter organiseert, is er minder sprake van stress. Medewerkers ervaren minder stress en werkdruk als hun leidinggevende in staat is conflicten op te lossen en hen waardering en erkenning geeft. Er is een duidelijke trendlijn te zien in stressbeleving en de duur van een verzuimperiode.
- Personeelskrapte is een terugkerend probleem. Medewerkers kunnen meer eisen stellen. Naast industrialisatie van de bouw, zullen werkgevers vol in moeten zetten op behoud van personeel.
- Medewerkers zijn bereid met hun ontwikkeling aan de slag te gaan mits het doel helder is en zij gemotiveerd blijven. Met een Skills Paspoort kunnen medewerkers hun eigen ontwikkeling vastleggen.
- Het opleidingsniveau blijkt onderscheidend op de diverse thema`s zoals omgaan met veranderingen, kans op baanverlies, maar vooral ook op het werkvermogen en de kans op vroegtijdige uitval. De kans op vroegtijdig uitval bij laagopgeleiden is 21% tegenover 4% bij hoogopgeleiden.
Preventie
`Uit die lijst blijkt dat er meerdere uitdagingen zijn: zowel nu als in de toekomst, zegt Margo Caspers, ergonoom bij Volandis: `Dat zijn onder andere: preventie en het verkleinen van arbeidsrisico`s als lichamelijke belasting, gevaarlijke stoffen, ongewenst gedrag en valgevaar. Als we beginnen met preventie; dat speelt op dit moment, maar is ook een kwestie van een lange adem. Als we willen dat iedereen in de Bouw & Infra gezond en blij met pensioen willen laten gaan, dan moeten we nóg veiliger en gezonder werken. Dat is geen eenvoudige opgave met de oplopende werkdruk en blootstelling aan gevaarlijke stoffen.`
Lichamelijke belasting
Lichamelijke ofwel fysieke belasting is in de Bouw & Infra een grote oorzaak van klachten en verzuim. Fysiek belastende werkzaamheden komen regelmatig voor. Denk hierbij aan zwaar tillen, duwen of trekken, werken in ongunstige houdingen, bijv. op de knieën, lang staan maar ook lang zitten (beeldschermwerk). Ook blootstelling aan trillingen door gereedschap en materieel vallen onder lichamelijke belasting en zijn met name belastend voor het bewegingsapparaat. Vooral handen, ellebogen en de rug zijn daar gevoelig voor. Weersinvloeden en lawaai zijn invloeden van buitenaf die ook belastend zijn en waarmee werknemers op de bouwplaats te maken krijgen. Conditie, vermoeidheid en herstel zijn van invloed op de ervaren belasting en klachten.
Hulpmiddelen en anders werken
Lichamelijke belasting staat al jaren op de agenda van de sector. De ontwikkeling van (arbeidsvriendelijke) hulpmiddelen en werkmethoden staat niet stil. Over de afgelopen tien jaar is een licht stijgende trend te zien in het niet of nauwelijks voorkomen van `zwaar tillen, duwen, trekken of dragen`. De aandacht voor de problematiek en toenemende mechanisatie boekt resultaat. Op de website avh.volandis.nl staan tal van Arbovriendelijke Hulpmiddelen genoemd die het werk veiliger, lichter en gezonder maken. Per middel staat beschreven wat de werking is, wat de specificaties zijn en waar je het kunt kopen of huren.
Margo: `Om de belasting omlaag te brengen of te voorkomen is het belangrijk om te kijken of het werk anders gedaan kan worden. Te denken valt aan andere werkmethoden en/of het gebruik van andere materialen, die de lichamelijke belasting voorkomen dan wel sterk verminderen en de bronaanpak binnen de arbeidshygiënische strategie. Automatisering en mechanisatie komen dan als eerste in aanmerking. Hierdoor vermindert de lichamelijke belasting, maar leidt wel vaker tot verhoging van het werktempo en tot minder afwisselende activiteiten.`
Risico`s verminderen
Vanuit de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) is de werkgever verplicht gevaren volgens de arbeidshygiënische strategie aan te pakken.
Sandra: `Die aanpak begint bij het weghalen van de bron, bijvoorbeeld door een alternatief. Als dat niet kan, dan moeten er technische of organisatorische matregelen genomen worden die ervoor zorgen dat de werknemers beschermd worden tegen blootstelling, de zogenaamde collectieve maatregelen. Een voorbeeld is het gebruiken van gereedschap met afzuiging; hierdoor wordt zowel de gebruiker als collega`s die dichtbij aan het werk zijn, minder blootgesteld. Geeft dat nog onvoldoende bescherming dan neemt de werkgever individuele maatregelen die een individuele werknemer beschermen tegen blootstelling. Dat kan bijvoorbeeld het verkorten van blootstelling door taakroulatie zijn. Pas als alle andere maatregelen onmogelijk of ontoereikend zijn, is het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen aan de orde om nadelige effecten van het werken op de bouwplaats te minimaliseren. De werkgever is verplicht deze aan de werknemers ter beschikking te stellen. De werknemers zijn verplicht deze dan ook te gebruiken. Volandis kan werkgevers ondersteunen met het uitzetten van een arbeidshygiënische strategie.`
Volandis op de BouwBeurs
De 2023 editie van de BouwBeurs 2023 staat voor een groot deel in het teken van veiligheid. `Onze core business dus`, zegt Sandra Schouten. De editie van 2019 was voor Volandis een groot succes, mede dankzij de ludieke actie Kraak de Kluis. `Veel bezoekers zullen zich dat nog herinneren. Er zaten – met dank aan verschillende sponsors – mooie prijzen in de kluis, waaronder gereedschapssets. Het was ongelofelijk druk in en rondom onze stand, dus we hebben enorm veel mensen bereikt. We gaan voor een herhaling van dat succes op het terras achterin hal 11 en vandaar dat we de kluis weer meenemen. Bij ons maken bezoekers met een kluiscode kans op (arbovriendelijke) middelen en ze kunnen zich laten informeren over onze gratis preventiezorg.
Eén van andere redenen waarom we ons op de beurs willen laten zien, is dat alle 140.000 werknemers die onder de cao Bouw & Infra vallen, iedere vier jaar een uitnodiging voor een preventief medisch onderzoek krijgen. Krijgen mensen na dat PAGO bijvoorbeeld een leefstijladvies, dan is het belangrijk dat we hen regelmatig spreken. Zo beperken we het risico dat ze alsnog uitvallen of dat hen wat overkomt. Onze stand is bemenst door adviseurs die iedere dag weer overal in het land in gesprek gaan over duurzame inzetbaarheid.
De Bouwbeurs is ook een geweldig podium om onze kennis over veilig en gezond werken te delen via de sessies in het Cirkel Theater. We zetten ons ervoor in dat zoveel mogelijk mensen in de Bouw & Infra op een gezonde, veilige en prettige manier hun pensioen halen. Het begrip pensioen is vooral voor jongeren een ver-van-mijn-bed show, maar gezond, veilig en met plezier je werk doen spreekt natuurlijk iedereen aan!`
