Of het nu om een renovatie of nieuwbouwproject gaat, steeds vaker worden materialen geoogst en hergebruikt en wordt waar mogelijk vanaf een bestaande fundering herbouwd. Demontabel en circulair bouwen krijgt extra meerwaarde als een pand daarna CO2- en energieneutraal is. We geven vijf inspirerende voorbeelden.
Blokje Opnieuw
In Hengelo worden door Dura Vermeer via het circulaire concept ‘Blokje Opnieuw’ zestien woningen van woningbouwcorporatie Welbions tot aan de fundering gesloopt en vervolgens binnen vijf weken weer volledig opgebouwd tot comfortabele en energiezuinige woningen. Daarmee krijgen de huidige bewoners binnen enkele weken een betaalbaar nieuw huis, op de voor hun bekende en vertrouwde plek. Want verhuizen doen ze liever niet. De bestaande huizen waren slecht geïsoleerd, tochtig, vochtig en veel ramen hadden enkel glas.
Na een dubbele verhuizing en tijdelijke opvang, betalen bewoners wel meer huur, maar omdat de woningen energiezuinig, aardgasvrij en elektrisch zijn, zijn er nog maar nauwelijks energielasten. Bij de bouw zijn circulaire, duurzame materialen (her)gebruikt. Omdat het om prefab houtskeletbouw gaat is groot bouwmaterieel niet nodig, wat de overlast voor de omgeving tot een minimum beperkt. Dankzij een grondstoffeninventarisatie wordt hergebruik van onder andere vloerplanken en dakbeschot efficiënt geregeld. Het houtskelet is demontabel op elementniveau.
De cirkel is rond – “Mijn” toekomst met “Mijn” verleden
Aan het Treebeekplein in Brunssum, het hart van een monumentale wijk die wordt heringericht, maken 96 portieketagewoningen plaats voor 51 nieuwbouwwoningen. Materialen uit de gesloopte flats worden geoogst voor hergebruik, oftewel Urban Mining. Voor BLM Wegenbouw BV bestaat de oogst uit tachtig verdiepingsvloeren van twee bij twee meter, die circulair gebruikt worden als bodem van een nieuw aangelegde vijvertuin, met tribuneachtige cirkels waar je kunt zitten en ontspannen.
De ronde vijver middenin het park markeert het diepste punt van de wijk. Bij extreme neerslag fungeert dit plein dankzij ondergrondse buffers als waterberging. Zodra het waterniveau stijgt verdwijnen de treden één voor één onder water. Binnen een etmaal wordt het overtollige water afgevoerd via putten en bodeminfiltratie. De vijver zelf heeft een constant waterpeil en draagt zo bij aan het verlagen van de omgevingstemperatuur.
It Swettehûs
Het Swettehûs in Leeuwarden huisvest een nieuwe bediencentrale voor ongeveer veertig bruggen en is daarnaast steunpunt voor Provinciale Waterstaat. Het moet het meest circulaire gebouw van Fryslân zijn en bestaat voor veertig procent uit hergebruikt materiaal, terwijl een deel van de nieuwe materialen biologisch is. Veel damwanden uit het Van Harinxmakanaal hebben een tweede leven in de haven bij It Swettehûs gekregen. Voorzien van leidingen winnen ze energie uit het wateroppervlak en de bodem, waarmee via aquathermie het gebouw verwarmd of gekoeld wordt.
Ook warmte uit servers van de bediencentrale wordt ingezet voor de verwarming. Meer dan honderd Basralocus meerpalen worden hergebruikt in constructie, gevel en plafonds. De balklagen van de houten vloeren bestaan uit 1300 hergebruikte balken, in gekocht bij diverse sloopbedrijven. Een gedeelte van de gevel bestaat uit hergebruikte koelcelpanelen, terwijl wanden, plafonds en sanitaire ruimtes bekleed zijn met gebruikte verkeersborden. Ruim duizend zonnepanelen leveren energie voor het gebouw, een fietsbrug en het elektrische wagenpark.
Eerste energie neutrale supermarkt van Nederland
In 2021 heeft Lidl een energie- en CO2-neutrale supermarkt geopend in Almere Oosterwold, waarbij 1.566 zonnepanelen op het dak, de overdekte carports en in het veld de benodigde energie opwekken. De resterende, tijdens de bouw uitgestoten CO2 wordt in éénentwintig jaar gecompenseerd via onder andere olifantsgras dat rondom het gebouw is aangeplant en vier keer meer CO2 opneemt dan bomen.
De houten constructie, prefabricage en het verminderen van materiaalgebruik zoals stucwerk en schilderwerk, hebben ook bijgedragen aan de minimalistische CO2-voetafdruk. Het pand moet 67 jaar meegaan en is volledig herbruikbaar en demontabel. Elementen van de houtskeletbouw zijn voorzien van circulaire isolatie, bestaande uit oude bedrijfskleding van Lidl. De gevelbekleding is behandeld via een Japanse verduurzamingstechniek. Deze vuurbehandelingswijze vergroot de levensduur van het houtwerk. De verkoolde laag beschermt tegen houtrot en insecten, werkt brandvertragend en is beter bestand tegen weersinvloeden.
MFA Boezem & Co
Boezem & Co is een multifunctionele accommodatie (MFA) voor bewoners van de Hoeksche Waard, een ontmoetingsruimte voor jong en oud. Zo is er een peuterspeelgroep, buitenschoolse opvang, dagopvang voor mensen met beginnende dementie en een sociaal café. RooRos Architecten heeft samen met gemeente en toekomstige gebruikers het ontwerp gemaakt. Om een duurzaam en circulair gebouw te maken via lichte houtskeletbouw, is hoog ingezet op hergebruik van materialen en reststromen.
Onder het mom “geen afval, geen uitval” zijn materialen uit de directe omgeving gebruikt. Zoals houten vloeren, balken en binnendeuren die uit sloopwoningen zijn geoogst, maar bijvoorbeeld ook trottoirtegels. Na te zijn schoongemaakt, de spijkers verwijderd zijn en een en ander op maat is gemaakt, is dit allemaal prima te gebruiken als bouwmateriaal. Het full-electric en energieneutrale gebouw maakt gebruik van eenvoudige installaties en op een naastgelegen stal zijn zonnepanelen aangebracht.
Tekst: Kees Krick
