De energietransitie in Nederland staat onder grote druk nu de vraag naar verduurzamingsmaatregelen in de gebouwde omgeving fors is teruggelopen. Dit blijkt uit een inventarisatie van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). De installatie van zonnepanelen, warmtepompen en isolatiemaatregelen is in 2024 met 44 tot 70 procent gedaald ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. De daling wordt vooral veroorzaakt door een gebrek aan consistent overheidsbeleid, dat consumenten onzeker maakt.
Volgens de Klimaat- en Energieverkenning van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is de kans dat Nederland de klimaatdoelen voor 2030 haalt kleiner dan vijf procent. Het wettelijke doel van 55 procent CO2-reductie in 2030 lijkt zonder extra beleid onhaalbaar, terwijl de energietransitie juist essentieel is om die doelen te halen. De vraaguitval heeft daarnaast grote gevolgen voor de werkgelegenheid in de installatiesector, waarbij honderden MKB-bedrijven vakmensen dreigen te verliezen. Dit kan de verdere uitvoering van de energietransitie ernstig bemoeilijken.
Vraaguitval kost banen
Veel installateurs en bedrijven in de verduurzamingssector geven aan dat de teruglopende vraag wordt veroorzaakt door veranderingen en onzekerheid in het beleid. In de zonnepanelenbranche is de aankondiging dat de salderingsregeling in 2027 abrupt wordt afgeschaft een belangrijke oorzaak. Bij warmtepompen is het verlagen van de gasbelasting en de ISDE-subsidie problematisch. Isolatiebedrijven ervaren vertraging door de verplichte inspectie op de aanwezigheid van vleermuizen, wat extra tijd en kosten met zich meebrengt.
De vraaguitval heeft verregaande gevolgen voor de werkgelegenheid in de duurzame energiesector. Veel bedrijven staan onder zware financiële druk en vrezen dat ze personeel zullen moeten ontslaan. Uit de inventarisatie van de NVDE blijkt dat ruim veertig procent van de bedrijven verwacht in het komende jaar werknemers te moeten ontslaan. Daarnaast geeft een kwart van de bedrijven aan dat ze tijdelijke contracten niet zullen verlengen en minder zelfstandigen zullen inhuren. De impact hiervan is niet alleen voelbaar voor de werknemers die hun baan verliezen, maar ook voor de sector als geheel, aangezien vakmensen met specialistische kennis verloren dreigen te gaan.
Een van de grootste zorgen is dat deze vakmensen, wanneer ze eenmaal de sector verlaten, moeilijk terug te halen zijn. Volgens Olof van der Gaag, voorzitter van de NVDE, dreigt de sector hierdoor te worden geconfronteerd met een gebrek aan ervaren personeel op het moment dat de vraag weer aantrekt. Dit wordt versterkt door het negatieve imago dat de sector momenteel heeft door het zigzagbeleid van de overheid. “Het personeel vertrekt nu naar andere sectoren en komt niet terug als de vraag weer aantrekt,” aldus Van der Gaag. Dit sentiment wordt gedeeld door hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen, die waarschuwt dat het moeilijk zal zijn om personeel te motiveren om terug te keren als zij elders vergelijkbare of betere arbeidsvoorwaarden ontvangen.
Voorstellen om de sector te redden
De NVDE roept de overheid op tot directe actie om vakmensen te behouden voor de energietransitie. Enkele van de voorgestelde maatregelen zijn:
- Verduurzaam woningen van gezinnen in energiearmoede: Het verduurzamen van woningen van gezinnen die momenteel energiearmoede ervaren, moet prioriteit krijgen. Het geld dat nu wordt gebruikt om de gasbelasting te verlagen (1,8 miljard euro) zou beter geïnvesteerd kunnen worden in de verduurzaming van deze huishoudens. Dit zou een structurele oplossing bieden en energierekeningen verlagen.
- Langjarig en stabiel stimuleringsbeleid: Om installateurs en bedrijven vertrouwen te geven, is het van belang dat er langjarig voldoende subsidiebudget beschikbaar is, zonder jaarlijkse wijzigingen in de voorwaarden.
- Stimuleer eigen verbruik van zonnestroom: Het stimuleren van het eigen gebruik van zonnestroom kan de financiële haalbaarheid van zonnepanelen verbeteren, zelfs na afschaffing van de salderingsregeling.
- Voer de vleermuis-DNA opsporingsmethode landelijk in: Een nieuwe methode om de aanwezigheid van vleermuizen te controleren, via een DNA-test, zou landelijk ingevoerd moeten worden. Dit kan vertragingen verminderen en de isolatiesector weer op gang brengen.
Herstel van vertrouwen noodzakelijk
De NVDE benadrukt dat het noodzakelijk is om het vertrouwen van consumenten en bedrijven in de energietransitie te herstellen. “Een betrouwbare overheid biedt ruimte en duidelijkheid aan ondernemers, werknemers en burgers die willen verduurzamen,” aldus Van der Gaag. Het behoud van vakbekwaam personeel is niet alleen cruciaal voor de economische stabiliteit, maar ook voor het behalen van de klimaatdoelen en het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele energie.
