Slechts zo’n 15% van alle cv-installaties is waterzijdig ingeregeld; schrikbarend weinig dus! Dat is het verleden veel te weinig gedaan, want het kost tijd om het goed te doen, en het vereist vakmanschap. Bovendien moet die moeite ook iets opleveren. Tot voor kort waren de energieprijzen geen stimulans.
Heel kort gezegd is waterzijdig inregelen het afstemmen van de juiste snelheid van het water per radiator, dus zorgen voor de benodigde capaciteit. ‘Vroeger maakte men daar pas werk van als bijvoorbeeld radiatoren in een woning of gebouw niet goed warm werd’, zegt Ed Vissenberg, specialist waterzijdig inregelen bij Danfoss. ‘Dat is echt omgeslagen: de klimaatverandering zorgde al voor meer interesse, maar door de recente torenhoge energieprijzen is waterzijdig inregelen opeens ‘hot’.’
BENG
Vissenberg heeft een achtergrond in de elektrotechniek en zegt: ‘In dat werkveld hangt alles van regels aan elkaar, vanuit het oogpunt van veiligheid. In de werktuigbouwkunde bestonden vooral wetten op het gebied van de gasleiding, rookgasafvoer en verbrandingsluchttoevoer, maar daar houdt het eigenlijk op.’
Gelukkig is er vanuit Europa wetgeving op het gebied van waterzijdig inregelen, dus tegenwoordig is het wettelijk verplicht. ‘Het is ook in de BENG vastgelegd. Bij het bepalen hoe hoog het energieverbruik van een gebouw is, wordt gekeken naar de warmte- en distributieverliezen. Je kunt je voorstellen dat het niet erg energie-efficiënt is als je vier of vijf keer zoveel water door een cv-systeem pompt dan nodig, puur en alleen om zeker te weten dat je huis goed warm wordt. Voor de BENG geldt dat je minder ‘strafpunten’ op je primaire energieverbruik krijgt, als het systeem waterzijdig is ingeregeld. Dat draagt dan weer bij aan een beter energielabel.’
20%-regel
Niet in alle gevallen is waterzijdig inregelen verplicht en dat komt door het kostenplaatje. De regel is: als je thuis een nieuwe cv-ketel laat plaatsen en het waterzijdig inregelen is mogelijk voor minder dan 20% van de vervangingskosten, dan moet je dat doen. In de bestaande bouw is de installateur bij het vervangen van een ketel verplicht om de consument daarover te informeren. De consument is vervolgens niet verplicht om die werkzaamheden uit te laten voeren. Snel rekensommetje: die vervangingskosten zijn ca. 2.000 euro, het inregelen zou dan voor minder dan 400 euro moeten kunnen.
Vissenberg: ‘Ik kan je vertellen: dat lukt nooit. Maar heb je het over het plaatsen van een warmtepomp of een hybride systeem, met een aanschaf/vervangingsprijs van misschien wel 15.000 euro, dan is het inregelbudget 3.000 euro. Als de voorzieningen er trouwens wel in zitten maar niet ingeregeld zijn, dan ben je als installateur sowieso verplicht om dat alsnog te doen. Moet je daar voor terugkomen, dan kost dat extra tijd. Het is dus echt verstandig om dit direct op te pakken.’
Volumestroom afstellen
Op de vraag of een cv-systeem altijd waterzijdig ingeregeld kan worden, zegt Vissenberg kort maar krachtig: ‘Ja.’ En vervolgens: ‘Dat kan ik uitleggen. De leidingdiameter van ieder cv-systeem is oorspronkelijk berekend op een bepaalde hoeveelheid water, die past bij de hoeveelheid warmte die moet worden overgedragen. Bij het ontwerp gaat men er dus al vanuit dat de juiste hoeveelheid water door iedere radiator of andere afnemer wordt ingeregeld, omdat er anders te veel drukverlies ontstaat. Als je geluk hebt zijn de bestaande radiatorafsluiters uitgerust met een inregelvoorziening. Toch ontbreekt dit vaak waardoor er nieuwe radiatorafsluiters moeten worden geplaatst. Het is dan nodig om de hele installatie leeg te laten lopen voor je begint, en weer te vullen en te ontluchten. Dat kost veel tijd.
Bij nieuwbouw en renovaties is het tegenwoordig een standaard onderdeel van de werkzaamheden bij het installeren van een ketel. Ik zie gelukkig wel woningbouwcorporaties die het graag goed willen doen en een renovatie is dan een mooi moment om het alsnog te regelen. Het is bizar, maar op dit moment is ruim 85% van alle cv-installaties in Nederland niet waterzijdig ingeregeld. Daar is nog ongelofelijk veel winst te behalen.’
Groot respect voor installateurs
Ed geeft trainingen aan installatiebedrijven. ‘Het goed installeren van een warmtesysteem is echt niet simpel’, zegt hij, ‘het wordt onderschat. Er wordt vaak bewonderend gekeken naar installatiebedrijven die heel grote installaties maken. Toch kent technisch gezien een bestaande woonhuisinstallatie minstens zoveel uitdagingen als zo’n grote installatie. Dat komt omdat de opwekker gemaakt is om snel en veel warm tapwater te kunnen maken. Voor de verwarming daarentegen is die capaciteit helemaal niet nodig. Op zolder heb je dus eigenlijk een gigantische ‘waterkoker’ staan. Het is de kunst om die efficiënt en zonder onnodig veel start- en stops te laten functioneren.’
Met een warmtepomp luistert dat nog nauwer, gaat Ed verder. ‘De systeeminhoud moet goed zijn, de minimale waterstroom in de installatie moet kloppen met de opwekking. Het lastige is dat de documentatie van de warmtepomp en cv-ketel niet altijd op alle vragen een antwoord geeft. In de bestaande bouw is het dan ook nog eens zo dat er in de loop van een aantal decennia van alles is aangepast. De keuken is verplaatst, er is uitgebouwd waardoor het cv-systeem is uitgebreid, en ga zo maar door. Dat maakt het vaak ook ingewikkeld; elke situatie is weer anders. Echt, ik heb groot respect voor de installateurs die dat allemaal tot een goed einde moeten zien te brengen.’
Investeer in kennis
‘Alles valt of staat met het investeren in kennis’, vervolgt Vissenberg. ‘Ik zie toch vaak dat een installateur niet helemaal goed weet hoe waterzijdig inregelen in z’n werk gaat. Dat kan beter: zorg dat je op de hoogte bent, informeer naar de ontwerpuitgangspunten van de betreffende warmtepomp of cv-installatie zitten en weet hoe je deze stabiel en geruisloos kunt laten werken. Mijn tip is ook: doe geen concessies! Een offerte waarop waterzijdig inregelen niet is meegenomen, valt lager uit, en consumenten kiezen bijna altijd op de prijs. En dan zien we dat er klachten komen, over lawaai, over niet comfortabel, of over een hoger verbruik. Dit soort klachten achteraf herstellen is kostbaar en geen goede reclame voor nieuwe duurzame technieken. Weet dat, en handel ernaar. Volg een training als je nog niet alles precies weet. Veel fabrikanten bieden trainingen aan, online dan wel in de klas. Met de juiste kennis en (digitale) tools wordt je werk aanzienlijk leuker en makkelijker.’
Tekst: Marion de Graaff
