Om een gebouw te laten voldoen aan de BENG-eisen, is de rol van voorschrijvers zoals architecten erg belangrijk, omdat zij BENG al in een vroeg stadium van hun ontwerp moeten meenemen. Bouwbedrijven en installateurs moeten weten hoe zij volgens de BENG-eisen kunnen bouwen. ROCKWOOL pakt hierin een adviserende rol, niet alleen als fabrikant en toeleverancier, maar ook als kennispartner die samen met andere bouwpartners aannemers begeleidt gedurende alle fasen van het bouwproces. Bij oplevering van een nieuw gebouw moet een energielabel worden opgesteld, dat ook aan de consument duidelijk maakt wat de energieprestatie is.
André Kruithof is senior specialist energie en duurzaamheid bij Nieman Raadgevende Ingenieurs in Zwolle. Hij is tevens gediplomeerd adviseur die bekijkt en controleert of een gebouw voldoet aan de BENG-eisen. De afgelopen periode gaf Kruithof verschillende trainingen en webinars over BENG in de praktijk, ook samen met ROCKWOOL. “Met name aan energie-adviseurs en aannemers, die met de nieuwe rekenmethode aan de slag moeten”, geeft hij aan. De bepalingsmethode NTA 8800 is een nieuwe rekenmethodiek voor het in kaart brengen van de energieprestatie van nieuwe en bestaande gebouwen. “BENG is een stap in de goede richting, maar om de klimaatdoelstellingen van 2050 te kunnen halen voor een CO2-neutrale leefomgeving, zal verder gekeken moeten worden dan de BENG-eisen”, stelt Kruithof vast. “In de BENG-eisen zijn bijvoorbeeld nog niet de gebruikersgebonden energie-eisen meegenomen, die eveneens energieneutraal moeten zijn, bijvoorbeeld van huishoudelijke apparaten.” Kruithof voorziet dat met de invoering van de BENG-eisen, de bouwsector in staat moet zijn om goed te kunnen schakelen. “Vanwege BENG moeten aannemers voortaan bij oplevering projectdossiers kunnen tonen met een onderbouwing hoe het gebouw is gerealiseerd. Voor uitvoerende partijen is dit gedurende het hele bouwproces een belangrijk aandachtspunt”, geeft Kruithof aan.
Oververhitting in de zomer
Een belangrijke BENG-factor is hoe het comfort in een gebouw beoordeeld kan worden in de zomerperiode. Hiervoor is de grenswaarde voor een temperatuuroverschrijding, de TOjuli geïntroduceerd. Jurrian van Andel is technical engineer bij ROCKWOOL. Hij vertelt dat ROCKWOOL meedenkt met bouwbedrijven en aannemers als ze in het bouwproces vastlopen bij het implementeren van de BENG-eisen. ROCKWOOL organiseert kennissessies, omdat met name de TOjuli-eis om extra aandacht vraagt. “In de zomer raken verstedelijkte gebieden oververhit dat tot problemen leidt en de gezondheid van mensen raakt”, zegt Van Andel. De grenswaarde van de TOjuli-eis is vastgesteld op 1,2 (RVO, 2021). Deze waarde is een indicatiegetal dat per oriëntatie van het gebouw inzicht geeft in het risico op temperatuuroverschrijding in het gebouw. De TOjuli volgt automatisch uit de software van de Energieprestatieberekening volgens de NTA 8800. Van Andel geeft aan dat ROCKWOOL door Nieman Raadgevende Ingenieurs berekeningen heeft laten uitvoeren voor het ontwerp van verschillende woningtypen met verschillende energieconcepten, gebaseerd op BENG-voorbeeldwoningen (www.rvo.nl). “Hierbij is uitgegaan van een oriëntatie op de oostkant, de meest ongunstige voor een grondgebonden woning. Oriëntatie heeft effect op de BENG-1-indicator”, legt hij uit. Uit de berekeningen van Nieman blijkt dat de meeste woningen met een EPC van 0,4 ook voldoen aan BENG 1, 2 en 3. “De bottleneck zit dus bij de TOjuli-eis. Woningen met een actieve koeling, bijvoorbeeld, voldoen automatisch aan de TOjuli-eis.” Voor woningen zonder actief koelsysteem, zijn extra maatregelen nodig, zoals buitenzonwering of zonwerende beglazing die meegenomen kunnen worden in het ontwerp. Van Andel geeft aan dat ROCKWOOL een eigen rekenhulp heeft ontwikkeld op basis van de NTA 8800 om de kwaliteit en warmteweerstand, de Rc-waarde, van de constructie te bepalen. “Deze tool laat zien bij welke constructie-opbouw en welk isolatiemateriaal wordt voldaan aan de grenswaardes voor de warmteweerstand van constructies”, zegt Van Andel.
Slimme bovengrens
Joost Heijnis is bouwtechnoloog bij architectenbureau cepezed in Delft. Bij cepezed wordt op productniveau een gebouw ontworpen. “We willen weten uit welke producten een gevel is opgebouwd.” Er wordt gestreefd naar een zo hoog mogelijke efficiëntie in materiaalgebruik. “De BENG-eisen maken het er niet eenvoudiger op. Daarom is het belangrijk te weten aan welke knoppen je kunt draaien om het ontwerp verder uit te werken.” Gunstig aan het onderzoek dat ROCKWOOL verrichtte naar de effecten van BENG op traditionele woningen, vindt Heijnis dat hiermee een slimme bovengrens voor het isoleren is aan te tonen. “Dat houdt in dat als je aan de BENG-eisen wilt voldoen, je het gebouw ook op een slimme manier kunt isoleren, in plaats van het te overisoleren.” Heijnis geeft aan dat cepezed met dergelijke wetenschappelijke constateringen prima uit de voeten kan. “We ontwerpen liever een gebouw dat slim binnen de opgave past, waarbij wordt nagedacht over hoe compact een gebouwschil moet zijn en hoe zich dat verhoudt met de oriëntatie, het gebruik en de omgeving van het gebouw. We willen zien wat er met de gevel en het dak gebeurt, waar glas geplaatst moet worden en waar dikker geïsoleerd moet worden. Deze voorwaarden zijn voor een ontwerp belangrijker dan ooit, zeker nu in het kader van de BENG-eisen”, aldus Heijnis.
Kennis bundelen
Frank Brands, bouwkundig ingenieur is werkzaam bij ingenieursbureau Archifit in Schaijk. Hij is expert op het gebied van energie en duurzaamheid. BENG- en energieprestatie-eisen zijn voor hem dagelijkse kost. “Prettig aan de BENG-eisen is dat voor elk gebouw, bestaand en nieuw, de kWh per vierkante meter per jaar uitgerekend kan worden. Hiermee kun je dus makkelijk met dezelfde software het energiegebruik van elk gebouw berekenen en vergelijken.” Het isolatiemateriaal van ROCKWOOL valt onder BENG 1, de energiebehoefte-indicator in kWh/m2. Bij dit bewezen steenwolproduct staat vast welke isolatiewaarden het oplevert en hiermee zal het product in de toekomst niet veel veranderen. “We schrijven vaak ROCKWOOL voor in onze projecten omdat het stevige, licht verwerkbare isolatiesystemen zijn met een prima prijs-kwaliteitverhouding.” Om het complete BENG-pakket zo goed mogelijk bij de aannemers onder de aandacht te brengen, is Brands met regelmaat in gesprek met de technical engineers bij ROCKWOOL, die eveneens dagelijks met de energieprestatie-eisen van gebouwen bezig zijn. De invloed van het gebouwontwerp op de energieprestatie is met de BENG-eisen groter dan met de EPC-rekenmethodiek. Gebouwvorm, de verhouding open- en dichte geveldelen en daglichttoetreding spelen in BENG een essentiële rol. “Door kennis te bundelen over bijvoorbeeld hoe thermische isolatie, zon-oriëntatie en kierdichtheid een impact hebben op de energiebehoefte voor verwarming en koeling van gebouwen, kunnen we aannemers ontzorgen bij het maken van de juiste keuzes zodat het gebouw aan de BENG-eisen voldoet”, zegt Brands.
Bouw op weg helpen
Claudia Bouwens is programmabegeleider Energie & Duurzaamheid bij NEPROM, de vereniging van Nederlandse projectontwikkelingsmaatschappijen. Ze houdt zich al twaalf jaar bezig met het Lente-akkoord, de laatste jaren onder de naam ZEN: Zeer Energiezuinige Nieuwbouw. “Met de invoering van BENG zijn de doelstellingen van het Lente-akkoord bijna bereikt”, legt ze uit. “Streven naar alleen een CO2-reductie is niet voldoende. Bij ZEN staat voorop dat de bewoner in een betaalbare, gezonde, comfortabele en energieneutrale woning kan wonen.” Het isoleren van gebouwen, de BENG 1, vindt zij een belangrijke factor. “Met BENG wordt verduurzaming concreet en praktisch gemaakt.” Verduurzaming van woningen lukt echter niet alleen door toepassing van nog meer isolatiemateriaal. Om een woning energieneutraal te krijgen zijn ook andere maatregelen zoals zonnepanelen nodig. Nieuw voor de bouwsector en vooruitlopend op het van kracht worden van de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen, is dat bij oplevering van een project de uitgevoerde maatregelen gedocumenteerd moeten zijn, bijvoorbeeld met pakbonnen, facturen en foto`s die als bewijsmateriaal moeten dienen. “Hiervoor moeten extra kosten gemaakt worden, gemiddeld 170 euro per koopwoning, schatten de voorlopers in.
Het geven van praktische informatie over het optimaal uitvoeren van de BENG-eisen is hard nodig om de bouwsector op weg te helpen”, geeft Bouwens aan. ROCKWOOL pakt die rol door praktische toelichting op de nieuwe regelgeving te geven en door tools aan te reiken. Zo is er de digitale bouwwijzer waarmee een aannemer eenvoudig een spouwgarantie van 25 jaar kan aanvragen. ROCKWOOL controleert de bouw en uitvoering op verwerking en levert een garantiecertificaat, handig voor in het project dossier.
