Gebouwen verrijzen doorgaans met een doel: om in te wonen, te werken, te leren/studeren, te recreëren, of een combinatie daarvan. Dat geldt niet voor een folly. Dat bouwwerk is er puur voor de looks. Folly komt van fool, Engels voor dwaas. In Engeland is de folly echt tot een kunstvorm verheven, maar ook in Nederland staan mooie voorbeelden. De stichting Amonet uit Norg organiseert dit jaar voor de zesde keer Folly Art Norg. Je kunt nog meedoen!
Rond 1800 waren folly’s in Engeland een ware trend. Rijke families lieten deze unieke en excentrieke bouwwerken ter verfraaiing op hun landgoed bouwen. Vaak waren ze geïnspireerd door bestaande gebouwen. Torentjes waren populair, maar er werden ook grotten, kappelletjes, en ruïnes geconstrueerd. In die tijd waren er aannemers die zich helemaal richtten op deze niche. Ze leverden kant-en-klare ‘catalogus-folly’s’ op locatie af – een vroege vorm van prefab – en maakten rotspartijen na van een gaasstructuur bekleed met beton. Ook watervallen konden ze maken. Als er al een waterstroom over een landgoed liep, zorgden ze ervoor dat die op de juiste plek terecht kwam.
Ook handige (hobby)metselaars maakten folly’s. Ze lieten daarbij hun fantasie de vrije loop. Zo bouwde een Franse postbode rond 1900 met stenen die hij 33 jaar lang tijdens zijn postrondes verzamelde, cement, leem en gaas zijn eigen Palais Idéal. Het bouwwerk was een combinatie van allerlei verschillende stijlen. Het is nu een nationaal monument en te bezoeken.
Geen harde bouweisen
Het is best moeilijk om een definitie te geven, en harde ‘bouweisen’ zijn er dan ook niet. Volgens Wikipedia hebben folly’s over het algemeen een of meer van de volgende eigenschappen:
- Het is een (onderdeel van een) gebouw, gebouwencomplex of bouwwerk.
- Het dient een decoratief, kunstzinnig of speels doel; vaak wordt opzettelijk de indruk gewekt van een bepaalde aard of bestemming, zoals een quasi-“ruïne” of -“kluizenaarsgrot” (hermitage).
- De locatie is zorgvuldig bepaald.
- Constructie en ontwerp zijn welbewust afwijkend tot excentriek aan toe, soms ook exotisch.
- Soms is de constructie gezichtsbedrog.
Doe eens gek …
Nog steeds is de folly een geliefde vorm van architectuur en worden er tuinen mee opgeluisterd. Dat de folly ook vandaag de dag springlevend is, blijkt wel uit de wedstrijd die de Stichting Amonet uit Norg ook dit jaar weer organiseert. Folly Art Norg vindt plaats van 28 juli tot en met 25 augustus en inschrijven kan t/m 29 februari.
Van alle inzendingen mogen er dertig hun ontwerp pitchen. Op 29 maart worden er daar vijftien uit geselecteerd. In de maand augustus zijn die vijftien folly’s dan te bewonderen langs een wandelpad van zeven kilometer rondom Norg. De deelnemer met het meest bijzondere bouwwerk wint de hoofdprijs van € 5.000 euro.
Iedereen kan meedoen: (landschaps) architecten, vormgevers, bouwers en bouwliefhebbers, hobbyisten, kunstenaars, dromers, solisten, teamspelers, collega’s, vrienden of familie. Kijk hier voor de voorwaarden. Eén kenmerkende voorwaarde is dat het materiaalbudget maximaal € 650,00 mag zijn.
Weddenschap
Op bovenstaande foto is de folly met de naam Needle’s Eye te zien. Die is ontworpen door architect John Carr in opdracht van de 2e Markies van Rockingham. Deze welgestelde heer, Charles Watson-Wentworth, was een weddenschap aangegaan. Hij beweerde dat hij met een koets door het oog van een naald kon rijden. En inderdaad, de 14 meter hoge folly die de markies in de buurt van zijn landhuis Wentworth Woodhouse liet bouwen bevatte een enorme poort. Dit ‘oog’ zorgde ervoor dat hij de weddenschap met gemak won.
