Warmtepompen zijn populair sinds nieuwbouw gasloos is, maar zeker ook sinds de energiecrisis. Voor veel installateurs is de installatie van warmtepompen dagelijks werk. Wat is een warmtepomp, hoe werkt een warmtepomp en wanneer kies je voor een hybride warmtepomp?
De warmtepomp is het duurzame alternatief voor de cv-ketel, met een zeer hoog rendement op elektriciteit en een lage CO₂ uitstoot.
Hoe werkt een warmtepomp?
Een warmtepomp heeft altijd een warmtebron nodig. Dat kan lucht, grond of water zijn. De werking is dan als volgt: de compressor zet het koudemiddel in het apparaat onder druk. De temperatuur van het koudemiddel stijgt daardoor en wordt naar een warmtewisselaar (condensator) gepompt. Hier wordt de warmte afgegeven aan het water voor het afgiftesysteem. Dat kunnen radiatoren, vloerverwarming of wandverwarming zijn. De warmte wordt verspreid door dit systeem en brengt de ruimte(s) op de gevraagde temperatuur. De druk in het expansieventiel neemt dan af, de temperatuur zakt en de vloeistof stroomt opnieuw langs de verdamper. Deze cyclus herhaalt zich steeds.
Lees ook: Hoe werkt een warmtepomp?
Wanneer is een woning geschikt ?
Zomaar een warmtepomp plaatsen gaat niet. De woning of het gbeouw moet aan een aantal voorwaarden voldoen.
Isolatie eerst!
Verduurzaming begint met het verminderen van het energieverbruik. Hoe beter de isolatie in een woning, hoe minder warmteverlies. Woningen van na 1992 zijn over het algemeen goed geïsoleerd. Sinds 2000 worden woningen zelfs zeer goed geïsoleerd. Bij woningen die van 1991 of daarvoor dateren, is het dus zaak om te isoleren. Voor het dak, de gevel en de vloer zijn allerlei goede oplossingen op de markt. Is er nog enkel glas in een woning, dan is vervanging door HR++ glas of triple glas nodig.
Lage temperatuur afgifte
Een elektrische warmtepomp werkt het beste als er op lage temperatuur wordt verwarmd. Dat betekent een aanvoertemperatuur van zo’n 35 à 45 graden. Het afgiftesysteem moet dan wel voldoende warmte kunnen afgeven. Daarvoor is een groot oppervlak nodig, bijvoorbeeld in de vorm van vloer- of wandverwarming. Er zijn speciale ltv radiatoren en convectoren op de markt. In sommige gevallen zijn de bestaande radiatoren al geschikt, of kunnen ze worden aangepast.
Ruimte
Wat voor zowel de elektrische als de hybride variant geldt, is dat er voldoende ruimte moet zijn. Binnen komt een voorraadvat te staan dat al gauw 60×60 en 180 cm hoog is. Buiten (aan de gevel, op een plat dak, of in de tuin) moet plaats zijn voor een buitenunit. Valt de keuze op een warmtepomp met bodembron, dan is er ruimte nodig om die aan te leggen.
Aansluiting
Voor een all-electric warmtepomp is meestal een 3-fasen elektrische aansluiting nodig.
Wat is een all-electric warmtepomp?
Een all-electric warmtepomp zorgt voor zowel het verwarmen van de woning als voor warm tapwater. Er is geen gas meer nodig. Daarbij hoort een boilervat waar de warmte, gemaakt door de warmtepomp, in wordt opgeslagen. Warm tapwater, bijvoorbeeld voor de keuken en de douche, komt rechtstreeks uit die boiler. Om het afgiftesysteem van warm water te voorzien, is in de boiler een warmtewisselaar gemonteerd. Die draagt de warmte uit de boiler over.
Er zijn verschillende soorten all-electric warmtepompen, zoals de water/water versie en de lucht/water variant.
Een balansventilatiesysteem met een warmteterugwin-unit (wtw), maar ook vraaggestuurde ventilatie kan een positief effect hebben op de prestatie van het all-electric apparaat.
Wat is een hybride warmtepomp?
Als in een bestaande woning een goed werkende cv-ketel hangt, en/of als de woning niet goed genoeg is geïsoleerd, is het goed om voor een hybride variant te kiezen. De hybride warmtepomp is van het type lucht/water, maar dan in een ‘light’ versie, zonder boilervat. De capaciteit is laag, en daarom zorgt de gekoppelde cv-ketel voor warm tapwater. Het grootste deel van het jaar voorziet het apparaat de woning van warmte. De cv-ketel springt bij als het zo koud wordt, dat de hybride warmtepomp de woning niet voldoende kan verwarmen. Al met al bespaart een hybride opstelling veel gas.
Welk verwarmingsvermogen voor een hybride warmtepomp?
Er zijn allerlei berekeningen te maken. Denk aan rendement, capaciteit, verbruik, luchthoeveelheid en flow.
We delen er hier alvast één: het verwarmingsvermogen voor een hybride warmtepomp. Daar is een handige vuistregel voor.
Ga na hoeveel gas er in een etmaal in een woning/gebouw wordt verbruikt op een gemiddelde winterdag, gemeten in kubieke meters. Deel dat vervolgens door 24 en vermenigvuldig het dan met 9.
Bijvoorbeeld: Op een grijze dag met temperaturen tussen het vriespunt en 5 graden geeft de energiemeter 10m3 aan. De berekening is dan: 10/24 x 9 = 3,75. Rond dat naar boven af om de capaciteit te bepalen. In dit voorbeeld moet het verwarmingsvermogen voor een hybride warmtepomp dus 4 kilowatt (kW) zijn.
Wat zijn de recente ontwikkelingen rond warmtepompen?
Er is een grote vraag naar warmtepompen, maar ook een tekort aan vakbekwaam personeel om ze te installeren. Installatiegemak is dus belangrijk in de sector. Prefab is sterk in opkomst en een kant-en-klare unit (een skid) die buiten de woning kan worden geplaatst, is een belangrijke oplossing. Zo’n externe techniekruimte bevat dan een warmwaterboiler (200-500 liter), buffervat en monoblock of split lucht/water-warmtepomp (3-15 kW), of wat de woningeigenaar of corporatie maar wil. Vervolgens kan de unit bij de voordeur, of in de tuin worden geplaatst.
Verder scherpt de overheid vanaf 2026 de eisen aan voor verwarmingsinstallaties. Hierdoor zal de (hybride) warmtepomp standaard zijn om woningen, winkels, scholen en kantoren te verwarmen. De nieuwe eis geldt vanaf het moment dat de cv-ketel of andere verwarmingsinstallatie wordt vervangen. Naast de hybride warmtepomp zijn er ook andere oplossingen, zoals een volledig elektrische warmtepomp of een aansluiting op een warmtenet.
Onderdeel van dit plan is dat installateurs, fabrikanten en de overheid gaan samenwerken aan de prestatieborging van (hybride) warmtepompen. Hiermee krijgen kopers van een warmtepomp de zekerheid dat een warmtepomp voorziet in een bepaalde warmtevoorziening en energiebesparing. De prestatieborging gaat over het samenspel tussen de (hybride) warmtepomp en het afgiftesysteem (radiatoren, convectoren, vloerverwarming). Er wordt per woning rekening gehouden met de isolatiegraad van de woning en het gebruik.
Overigens kan een woning-eigenaar subsidie aanvragen voor een (hybride) warmtepomp met de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE).
Wat is het gewicht van een warmtepomp?
Een andere ontwikkeling betreft het gewicht. Een warmtepomp waar je mee kunt verwarmen en koelen kan in combinatie met een boilervat wel 180 kilo wegen. Dat geeft allerlei problemen: zo’n set is voor één enkele installateur onmogelijk te transporteren/installeren, en voor veel houten zoldervloeren een te grote belasting. Materiaalgebruik is dus een issue. Ook modulaire componenten kunnen een warmtepomp of warmtepompcombinatie hanteerbaarder maken.
Verder zitten warmtepompen zonder buitendeel in de lift.
Wat zijn belangrijkste merken?
Bekende fabrikanten zijn onder andere Remeha, Vaillant, Itho Daalderop en Atag. Zij produceren allemaal meerdere typen elektrische en hybride warmtepompen, in verschillende uitvoeringen. Veel fabrikanten verzorgen trainingen en bieden ondersteuning aan installateurs.
Op de site Warmtepompspot.nl staan op dit moment 135 merken warmtepompen genoemd, en dat aantal groeit nog steeds. De meeste installatiebedrijven kiezen ervoor om een beperkt aantal merken te voeren.
Waar kan ik een warmtepompcursus volgen?
Techniek Nederland ontwikkelde het platform Energietransitie door Installateurs. Op dat platform zijn tal van cursussen en trainingen overzichtelijk op een rij gezet. Ze zijn onderverdeeld in cursussen voor monteurs, voor ontwerpers en werkvoorbereiders in de woningbouw, voor ontwerpers en werkvoorbereiders in de utiliteit, en algemeen. De cursussen worden georganiseerd door de aanbieders IW Nederland en TVVL.
Meer informatie voor vakmensen is ook te vinden bij de NVKL, de Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied van de Koudetechniek en Luchtbehandeling.
