Woningen in Nederland zijn gebouwd op houten palen of op staal. Bouwers weten natuurlijk dat dat laatste niet betekent dat de fundering op het metaal staal rust. De term komt volgens Wikipedia uit het Oudgermaans `stal` en Oudfrans `estal`, wat stand, vaste plaats of staan op, rusten op betekent. De term opstal komt daar ook vandaan. Staal betekent eigenlijk ondergrond of harde bodem, en die is in principe stevig genoeg om een woning te kunnen dragen. Het probleem bij droogte is voor woningen op staal dat de bodem verzakt. Bij woningen op palen is de problematiek iets anders: bij een lage grondwaterstand komen de houten palen in contact met zuurstof. Ze gaan daardoor rotten, met verlies van draagkracht als gevolg. Staat een paal een tot twee maanden per jaar niet helemaal onder water, dan gaat de levensduur drastisch naar beneden. In 2018 stond het grondwater langer dan twee maanden laag, en ook in dit jaar dreigt die situatie.
Verzakking en scheurvorming
Droogte heeft dus grote gevolgen voor woningen op houten palen en voor woningen op staal. Verzakkingen leiden tot scheefstand, waardoor deuren en ramen gaan klemmen met scheuren in muren en/of vloeren, doordat een raam klemt, doordat de buren erover beginnen. Bij het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) kwamen in het afgelopen jaar veel meldingen binnen. Bij een flink aantal woningen is een funderingsonderzoek uitgevoerd omdat er sprake was van verzakking en van scheurvorming. Het KCAF raadt huiseigenaren aan om foto`s te maken met datumvermelding, om zo de voortgang in de gaten te kunnen houden.
Er zijn meer oorzaken die problemen aan de fundering veroorzaken. Boeren die hun land draineren, onttrekken grondwater aan de bodem. In de stad drukt de bebouwing de grond in elkaar. Gaat het grondwaterpeil daar vervolgens omlaag, dan grijpen bacteriën hun kans, waardoor de bodem daalt. Bacteriën kunnen meer schade aanrichten, zoals palenpest bij grenen palen. De grondwaterstand heeft met palenpest niets te maken.
Schade moet hersteld
Het is lastig om in te schatten hoeveel woningen er op dit moment al last hebben van funderingsproblemen en bij hoeveel woningen dit in de (nabije) toekomst gaat spelen. Feit is dat herfunderen een dure operatie is, per woning kan dat zomaar oplopen tot 100.000 euro. Drie jaar geleden schatte het Planbureau voor de Leefomgeving dat er door bodemdaling in veengebieden al een totale schade was van 16 miljard in steden en 6 miljard op het platteland. Die getallen gaan nog veel verder oplopen door paalrot en palenpest. De gemeente heeft de plicht om het grondwater in openbaar gebied te reguleren. Maar er is ook een regel dat een huiseigenaar met een huis op eigen grond vanaf de erfgrens zelf verantwoordelijk is voor het grondwater en voor de eigen fundering. Lastig dus om te bepalen wie er voor funderingsproblemen door een te laag grondwaterpeil aansprakelijkheid is. Hoe het ook zij: funderingsschade moet hersteld, anders wordt het alleen maar erger. De bouwbranche gaat het in de toekomst heel druk mee krijgen met het herstellen van de schade aan funderingen.
