Met het uitreiken van De Nederlandse Bouwprijs wil de gelijknamige stichting de kwaliteit en het onderscheidend vermogen van de bouw bevorderen én het veelzijdige bouwtalent in Nederland stimuleren. Het secretariaat van Stichting De Nederlandse Bouwprijs heeft dit jaar 70 inzendingen ontvangen, waarvan 55 projecten en producten en 15 jonge talenten met toekomst. De prijzen worden op maandag 4 februari 2019 tijdens BouwBeurs 2019 uitgereikt in de drie categorieën Gebouwen, Bouwmaterialen & -systemen en Civiele kunstwerken en daarnaast Talent met Toekomst.
De inzendingen zijn daarnaast beoordeeld op de criteria van People (mensen), Planet (milieu) en Profit (winst). “Wat ons opviel bij de inzendingen is dat circulair ontwerpen en bouwen al flink wordt toegepast”, aldus juryvoorzitter Louise Vet, directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en hoogleraar Evolutionaire Ecologie (WUR).
Waarom meedoen?
Welke uitdaging ligt er voor de bouwsector? “Om aandacht te krijgen voor het inspirerende bewijs dat duurzaam bouwen prachtig, innovatief en haalbaar is”, zegt Louise Vet, die ook juryvoorzitter was van BNA Beste Gebouw van het Jaar 2018. “En met duurzaam bedoel ik dan niet alleen maar energetisch verantwoord. Ook circulariteit is van belang. Waar komen de grondstoffen vandaan, zijn er duurzame materialen gebruikt en kunnen die weer hoogwaardig hergebruikt worden in de toekomst? Maar bij het criterium `Planet` wordt dikwijls vergeten: de meerwaarde voor de omgeving. Een gebouw moet te gast zijn in een landschap, dat ook wordt bewoond door allerlei andere soorten op deze planeet. Hoe wordt daar rekening mee gehouden? Biodiversiteit kan op allerlei manieren integraal worden bevorderd in plaats van vernietigd. Dat alles tezamen is duurzaam bouwen zoals we bij het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) in Wageningen, in 2011 hebben laten zien”, aldus de juryvoorzitter, die de drijvende kracht achter deze parel van duurzaamheid en architectuur was.
Jury
- Prof. dr. E.M. Vet, Director Netherlands Institute of Ecology (NIOO-KNAW) & Professor in Evolutionary Ecology (WUR).
- Prof. ir. J. Brouwer, architect en voormalig Rijksadviseur voor de Infrastructuur.
- Dr. ing. P.J. Fraanje, directeur BRBS Recycling.
- Ir. C.E.C. de Reus, zelfstandig adviseur Careldereus B.V.
- P.F.J. de Winter, hoofdredacteur ArchitectuurNL & Bouwwereld.
- Ir. P.A. Laane, Ingenieursbureau Den Haag.
Genomineerden Categorie Gebouwen
The Green House
Kandidaat: Ballast Nedam
Samenwerkende partijen: Strukton en Albron
In het centrum van Utrecht is eind 2017 The Green House verrezen, een circulair paviljoen met restaurant, eigen urban farm en vergadercentrum. Strukton, Ballast Nedam en Albron zijn een partnerschap aangegaan van 15 jaar voor de bouw en exploitatie. Strukton en Ballast Nedam als ontwikkelaar, gebouweigenaar, energieleverancier en onderhoudspartij en Albron als conceptontwikkelaar, inrichter en horeca exploitant. “We willen circulariteit mainstream maken.”
Jurycommentaar: “Indrukwekkend voorbeeldproject van een integrale aanpak van een circulair gebouw, sociale circulariteit, materialen, energie tot businessmodellen.” Opvallend vindt de jury dat dit gebouw tot en met de fundering kan worden opgepakt voor recycling of hergebruik. De uitspraak: “We willen circulariteit mainstream maken”, getuigt van lef en ambitie.
Biosintrum
Kandidaat: Paul de Ruiter Architects
Samenwerkende partijen: Gemeente Ooststellingwerf en Natuurlijk Bouwen B.V.
De Gemeente Ooststellingwerf heeft Paul de Ruiter Architects opdracht gegeven tot het ontwerp van het uitzonderlijk duurzaam BREEAM Outstanding Biosintrum als het bruisende hart van het Ecomunitypark. Dit kennis- en innovatiecentrum bestaat voor meer dan 80% uit biobased materialen en is een inspiratiebron voor studenten en professionals. De niet alledaagse vorm van het gebouw, een drie-poot, versterkt de iconische waarde.
Jurycommentaar: “Dit is een voorbeeldproject van een integrale aanpak van biobased materialen, circulair bouwen én waar bovendien de totale groene inpassing in het ontwerp is meegenomen.” Volgens de jury bevestigt dit project dat de toepassing van biobased materialen geen science fiction maar realiteit is. Heel inspirerend vindt de jury het betrekken van de doelgroep bij het ontwerp en de bouw van het gebouw.
Circl
Kandidaat: De Architekten Cie B.V.
Samenwerkende partijen: ABN AMRO, BAM Bouw + Techniek, Traject, DGMR, TU Delft, Doepelstrijkers, Ex Interiors en Donkergroen
Het nieuwe paviljoen `Circl` van opdrachtgever ABN AMRO is een uitgesproken praktijkvoorbeeld van duurzaam en circulair ontwerpen. Het paviljoen is een prachtig ijkpunt geworden voor waar wij anno 2018 staan op het gebied van circulariteit. Voor het openbare gebouw, dat zelfvoorzienend is in energie, zijn zoveel mogelijk gebruikte materialen toegepast. Het gebouw kan ook geheel gedemonteerd worden.
Jurycommentaar: Lovende woorden spreekt de jury uit over de eerste grote toepassing van gelijkstroom i.p.v. wisselstroom en het opstellen van een gebouwpaspoort, waarin de herkomst van diverse componenten is terug te vinden. Ook de samenwerking met Studio RAP spreekt de jury aan: “Door gebruik te maken van algoritme en digitale productietechnieken kan de sector flinke stappen zetten richting procesoptimalisatie. Daarmee voeg je waarde toe aan circulair bouwen.”
Genomineerden Categorie Bouwmaterialen & -systemen
Circulair beton
Kandidaat: New Horizon Urban Mining B.V.
Samenwerkende partijen: Urban Mining Collective en Rutte Groep, Amsterdam
New Horizon brengt Urban Mining in de praktijk. Het bedrijf ontmantelt risicodragende gebouwen voor projectontwikkelaars en woningcorporaties en oogst daaruit herbruikbare materialen. Bijzonder is vooral de circulaire betonverwerking middels de zogenoemde Smart Liberator. Met deze machine kan New Horizon oud beton scheiden in zand, grind en cement. Zo`n 30-40% van het in het oude beton aanwezige cement is bovendien niet geactiveerd en is dus als `nieuw cement` terug te winnen.
Jurycommentaar: “De jury vindt deze techniek prijzenswaardig, omdat het een belangrijke stap zet in de toepassing van het gebruik van duurzamer beton. Bij het maken van traditioneel beton, komt er veel CO2 vrij. Met deze innovatieve wijze van betonverwerking wordt de uitstoot enorm gereduceerd. De jury kijkt met belangstelling uit naar het waar maken van de prestatiebelofte.”
SUPERLOCAL – Super Circular Estate
Kandidaat: HEEMwonen
Samenwerkende partijen: Gemeente Kerkrade, IBA Parkstad, Bouwbedrijf Jongen, Dusseldorp infra, sloop en milieutechniek, Waterschapsbedrijf Limburg, Waterleidingsmaatschappij Limburg, Zuyd Hogeschool, Gemeente Landgraaf, Gemeente Brunssum, VERAS en Stadsregio parkstad Limburg.
De ambitie van de circulaire gebiedsontwikkeling SUPERLOCAL is om de materialen van drie leegstaande hoogbouwflats in de krimpregio Parkstad te hergebruiken voor de bouw van circa 130 sociale huurwoningen en inrichting van openbaar gebied. In 2018 is een Expogebouw opgeleverd als experiment. De basis bestaat uit betonnen appartement-delen die losgezaagd zijn, opgesplitst en uitgehesen.
Jurycommentaar: “Bij dit project is sprake van een uitzonderlijk hoge mate van hergebruik: een modulair systeem van een niet modulaire gedachte.” De jury prijst het experiment, maar merkt tegelijk op dat de opschaalbaarheid lastig is. “Hier is sprake van meer dan alleen bouwmaterialen hergebruiken. De sociale aspecten, de innovatieve samenwerking, de gedeelde verantwoordelijkheden en de klankbordgroep is indrukwekkend te noemen en daarmee een sprekend voorbeeld voor de sector dat navolging verdient!”
Genomineerden Categorie Civiele kunstwerken
Hoogwatergeul Veessen Wapenveld
Kandidaat: ZUS (Zones Urbaines Sensibles)
Samenwerkende partijen: Lodewijk Baljon Landschapsarchitecten, Boskalis, Van Hattum en Blankevoort, Witteveen+Bos, Veenenbos en Bosch, Waterschap Vallei en Veluwe, Rijkswaterstaat en Volkerinfra.
Tussen Veessen en Wapenveld is in het kader van Ruimte voor de Rivier een hoogwatergeul gerealiseerd. Door het openen van geïntegreerde kleppen ontstaat er een by-pass voor de rivier. De hoogwatergeul heeft een lengte van 8 kilometer en wordt geflankeerd door nieuwe dijken. De 800 meter lange bruggen aan de noord- en zuidzijde vormen respectievelijk de inlaat en uitlaat voor het water. Daarnaast bieden ze bij hoogwater toegang tot de dorpen op de oeverwal.
Jurycommentaar: “De Hoogwatergeul Veessen Wapenveld is een enorme ingreep in het landschap maar oogt bescheiden. De jury is van mening dat hier sprake is van een prachtig staaltje Hollandse Delta met veiligheid binnen een integrale gebiedsaanpak. Hier komt alles samen: klimaatadaptatie, natuurwaarde, verbeterde omstandigheden voor de boeren én een belevingswaarde door nieuwe recreatiemogelijkheden toe te voegen.”
Biocomposiet fietsbrug Ritsumasyl
Kandidaat: Provincie Fryslân
Samenwerkende partijen: Strukton Civiel, Delft INFRA Composites, Witteveen+Bos, SWECO, Antea Group, GreenPAC en SPIE.
Provincie Fryslân onderschrijft de ambitie van het Rijk om in 2050 volledig `circulair` te zijn en wil daarin voorop lopen. Een voorbeeld is een biocomposiet fietsbrug over het Van Harinxmakanaal bij Ritsumasyl. De fietsbrug heeft een beweegbare, vrije overspanning van 22 meter en – inclusief de aanbruggen – totaal 66 meter biocomposiet brugdek. Hierbij vormen hernieuwbare grondstoffen zoals vlas en hars de basis.
Jurycommentaar: “De ambitie van Friesland liegt er niet om en de biocomposiet brug is een uitstekend voorbeeld van voortvarende samenwerking. Het is een mooie eerste toepassing van een nieuw bouwmateriaal, biocomposieten (vlas, hars).” De jury beoordeelt het ontwerpproces evenals de materiaalkeuze als interessant. Deze ontwikkeling is uniek te noemen in de infrastructuur.
Genomineerden Categorie Talent met toekomst
Project: Regiokantoor Natuurmonumenten
Kandidaten: Max Rink & Niels Tilanus
De rol van Max Rink en Niels Tilanus is in eerste instantie geweest om de opdrachtgever enthousiast te maken om een innovatief materiaal (warmbeton en/of glasschuimbeton) toe te passen voor een nieuw gebouw. Daarna is de meest geschikte kandidaat geselecteerd en is met een bouwteam gekeken hoe het gebouw was te realiseren binnen budget. Er zijn proeven uitgevoerd en alternatieve manieren van bouwen geïntroduceerd. Tijdens de bouw heeft men soms ook zelf geholpen.
Jurycommentaar: “Beide heren laten in dit project hun ware karakter zien: bij weerstand door kunnen zetten als je echt in iets gelooft. Het getuigt van lef om met een experimenteel beton te bouwen zonder dat je daarmee al praktijkervaring had opgedaan.” Volgens de jury zijn Niels en Max als volgt te typeren: goede motivators, hands-on, doeners en doorzetters. Het is de dynamiek waar je het project oppakt en vervolgens realiseert; dan ben je de motor van het project.
Project: Noord/Zuidlijn
Kandidaat: Saartje van der Made – Benthem Crouwel Architects
Saartje van der Made kwam in 2008 bij Benthem Crouwel Architects werken. Haar afstudeerscriptie ging over de beleving van mensen bij ondergrondse projecten. Ze ging als assistent ontwerper aan de slag bij het project Noord/Zuidlijn, in Amsterdam. Saartje maakte een grondige analyse van wat de stations met elkaar verbond en wat ze van elkaar onderscheidde. Hierna zijn alle afwerkingen opnieuw ontworpen. Het resultaat is hoogwaardige architectuur, met duidelijke en herkenbare beeldtaal, die ook effectief en functioneel is.
Jurycommentaar: “Saartje is voor twee projecten voorgedragen: de Noord/Zuidlijn en Goede Doelen Loterij Hoofdkantoor. Het feit dat ze op zo`n jonge leeftijd (net afgestudeerd) aan deze twee projecten heeft mogen werken, zegt veel over haar kwaliteiten en vaardigheden.” De jury vindt het bijzonder inspirerend dat Saartje zo jong en met weinig ervaring een enorme verantwoordelijke en beeldbepalende rol kreeg bij de Noord/Zuidlijn en aansluitend bij het hoofdkantoor van de Goede Doelen Loterij.
Project: Biosintrum
Kandidaat: Martijn van Gameren, Paul de Ruiter Architects
Voor de Gemeente Ooststellingwerf heeft Paul de Ruiter Architects het Biosintrum ontworpen; een kennis- en innovatiecentrum voor de biobased economie. Het BREEAM Oustanding gebouw slaat een brug tussen het bedrijfsleven en de onderwijssector. Zelfs de bouw en het ontwerp van het gebouw komt in samenwerking met lokale bedrijven en overheidsinstellingen tot stand. Martijn wil toekomst scheppen voor deze vorm van architectuur, door zich te verdiepen in innovaties, zoals biobased bouwen.
Jurycommentaar: De jury is zeer onder de indruk van de manier waarop Martijn de samenwerking heeft vormgegeven door de gebruiker er vanaf het begin intensief bij te betrekken. “Hij heeft een duidelijke en belangrijke rol gespeeld om iedereen bij elkaar te brengen en te verbinden. Martijn laat hiermee een nieuwe manier van ontwerpen zien. Zijn rol is daardoor zeer betekenisvol.”
De uitreiking vindt plaats tijdens BouwBeurs 2019, de grootste ontmoetingsplek voor de bouw. BouwBeurs vindt plaats van 4 t/m 8 februari in de Jaarbeurs in Utrecht.
Meer informatie: www.bouwbeurslive.nl.
