Opstart
Na een V.O. en D.O. werd e.e.a. door het adviesbureau omgezet in een bestek waarop diverse installatiebedrijven zich hebben ingeschreven. Het project zou in drie fasen worden uitgevoerd. In het bestek zat ook een post voor inspectie op de uitvoering van de lichtvormgeving. Ook het controleren van de uitvoeringstekeningen en uiteindelijke inspectie op de realisatie van de installatie van armaturen en lichtbronnen door de installateur. En daar waar nodig het actieve meewerken met de monteur van het installatiebedrijf met het uitlichten en/of richten van armaturen. Ik kreeg de indruk dat er iets niet klopte…
Fase 1 werd als eerste uitgevoerd. En dus ook geïnspecteerd. Met het bouwvuil nog om mij heen liep ik samen met adviseur en “wevo” van de installateur door de gangen die installatie gereed waren. De “dust covers” waren nog niet van de armaturen weggenomen. En wat bleek, ik kreeg de indruk dat er iets niet klopte. In projecten mag ik graag gebruik maken van zgn. wallwashers. Of het nu gaat om compact fluorescentie downlighters of T5 lijn inbouwarmaturen, waar wanden functioneel in het licht kunnen worden geplaatst gebeurt dit ook meestal. Meestal hebben de wanden een reflectiewaarde van 50% en de vloer van 20%. Dus het gebruik van wallwashers kan enig effect hebben op de lichtbeleving in de ruimte. Vooral voor ouderen is dit van belang. Zo had ik de nis voor de scootmobiels en de entree van de bewonersvoordeuren in asymmetrisch licht geplaatst. Echter bij het aanschouwen kreeg ik niet de juiste indruk. Wat was er aan de hand; de “dust cover” is ook “light cover”, voor de monteur kon het niet duidelijk zijn wat de uitstralingsrichting van het armatuur is door de matte uitvoering van de cover.
Contact met de fabrikant
Na overleg met de monteur zou hij alle armaturen langsgaan om lichtrichting in de juiste stand te zetten. Toch even contact gezocht met de fabrikant. Deze gaf mij de wenselijke informatie; er staat een lichtrichtingspijl boven op het armaturenhuis. Ik hoor u denken: boven op het armaturenhuis, dat is niet direct waarneembaar bij plaatsing. Algemeen advies hierover is goed opletten dus. Alhoewel??? De waarheid ligt mijn inziens in het midden. In de montagehectiek is dit gauw over het hoofd te zien. De monteur kan ca. 40% van de armaturen omzetten. Volgende keer beter opletten?? Hij zal het niet gauw meer vergeten, al is er mijn inziens alle begrip voor het ontstaan van deze vergissing.
Toverwoord
Zo blijkt dat een goed bedoelde afscherming kan leiden tot andere vergissingen. Zo ook met LED inbouw downlighters en het plaatsen in een systeem plafond. LED is binnen de lichtwereld het toverwoord van het begin van de 21ste eeuw geworden. Lange levensduur, gering energieverbruik enz. enz. En voor de markt extra omzet. Zoals bij aanvang van de laagvolt halogeen in de markt wordt met LED producten goede winst gemaakt.
Wat gebeurt er met het rendement van LED downlighters?
Even terug naar dat systeemplafond. Een LED inbouw downlighter is door de fabrikanten uitvoerig getest en het rendement is zo nauwkeurig mogelijk weergegeven. Bij een omgevingstemperatuur van …… 25 graden Celsius of soms tot 30 graden. Ik kan mij bij de invoering van de T5 fluorescentiebuis nog herinneren dat de buis een optimaal rendement heeft bij 32 graden omgevingstemperatuur. Maar geen probleem, deze temperatuur is minimaal aanwezig boven het plenum en werd door de meeste vertegenwoordigers van deze fabrikanten aangegeven. Maar hoe zit dat nu voor LED downlighters? Wat gebeurt er met een plenumtemperatuur van 35 graden en het rendement van LED downlighters? We weten dat een omgevingstemperatuur van 70 graden niet goed is voor LED componenten. De LED houdt ermee op. Maar wat gebeurt er bij een temperatuursverhoging van 5 graden t.o.v. de opgegeven fabrikantwaarden? Loopt het rendement terug? Gaat het ten koste van de levensduur? Worden opgegeven lichtwaarden nog wel gehaald?
Verwachtingen beter bijstellen
Ik weet dat mijn LED hoofdlamp bij -5 graden meer licht geeft dan bij 10 graden. Als ik in de nacht vanuit een berghut op pad ga dan heb ik daar voordeel mee omdat de temperaturen dan over het algemeen laag zijn. Maar wat gebeurt er met het plussen van de temperatuur? Een interessante vraag voor de fabrikanten maar vooral leveranciers van LED armaturen. Ik weet het antwoord en zal daarmee omgaan. Ik wil graag weten wat de te verwachten temperatuur boven het systeemplafond is tijdens bedrijf van de installatie en in gebruik door de eindgebruiker. En dat komt veelal niet ten gunste van het rendement en vooral de levensduur van de LED units. Dus verwachtingen kunnen waarschijnlijk niet worden waargemaakt en moeten worden bijgesteld. Ik ben misschien niet compleet duidelijk in mijn conclusie. Dit komt omdat hierbij de goeden onder de kwaden kunnen leiden. Het is iets wat ik duidelijk in de gaten houdt bij het inzetten van LED downlighters binnen projecten.
